2.3.2 HET CENTRALE BESLUITVORMINGSKANAAL
Bij zweefvliegen leer je om de juiste besluiten te nemen. Een landing moet in één keer goed zijn, want je krijgt geen kans om een go-around te maken. Je moet besluitvaardig handelen. Tijdens de vlucht nemen we veel besluiten. De meeste nemen we onbewust. We zien en voelen dat we een tip of de neus laten zakken en corrigeren dit automatisch. Een ervaren zweefvlieger thermiekt automatisch en kan ondertussen zijn aandacht gebruiken om het luchtruim te scannen en te bepalen welke route hij onder de wolken door zal gaan volgen.
Het centrale besluitvormingskanaal is de plaats waar we uit een aantal alternatieven keuzes maken. Wij houden steeds een aantal doelen voor ogen. Bij thermieken houden we de veiligheid in de gaten, we willen vliegen en niet vallen en kiezen voor voldoende snelheid. We willen zo snel mogelijk stijgen en kiezen voor optimale klimsnelheid. We willen geen botsing en kiezen voor voortdurend scannen van de omgeving waar we vliegen. Al deze zaken kunnen we leren en de ervaringen slaan we op in het lange termijn geheugen.
Soms maken we fouten. Het centrale besluitvormingskanaal neemt niet altijd de juiste beslissingen. Het is belangrijk om te weten waardoor dat komt.
Wat bedoelen we in de luchtvaart met ‘situational awareness’?
Om de juiste beslissingen te nemen is het belangrijk dat de vlieger over situational awareness (omgevingsbewustzijn) beschikt. Hij moet met zijn gedachten bij het vliegen zijn en niet bij problemen op zijn werk. Hij moet weten waar en hoe hoog hij zich bevindt, welke kant hij uit moet, wie er bij hem in de buurt vliegen, waar de wind vandaan komt en met welke kracht, wat zijn snelheid is en de mate waarin hij stijgt of daalt. Bij het nemen van beslissingen moet hij snel keuzes kunnen maken. Wat moet eerst en wat kan even wachten. Bij een juiste situational awareness gaat het er dus om dat je je bewust bent van de situatie waarin je je bevindt. Dat je weet wat er binnen en buiten het vliegtuig gebeurt en dat je vooruit denkt.
De waarde van ‘situational awareness’ voor de vliegveiligheid
Situational awareness is een van de belangrijkste voorwaarden voor een veilige vlucht. Er zijn veel ongelukken gebeurt doordat de vlieger niet goed op de hoogte was wat er precies binnen of buiten het vliegtuig gebeurde.
Situational awareness kun je bevorderen door een goede vluchtvoorbereiding. Bestudeer voor de vlucht nauwkeurig de kaart en het luchtruim. Zorg ervoor dat je fit bent en fit blijft. Wie fit is, is veel alerter. Dus voldoende eten en drinken mee. Maak voor de vlucht de kap en je bril schoon. Zorg ervoor dat je de checks nauwkeurig hebt gedaan. Dat je op de hoogte bent van het actuele weerbericht, van eventuele notams, enzovoort. Door een goede voorbereiding kun je de aandacht bij het vliegen houden. Als je tijdens de vlucht een kaart moet omvouwen, of nog een route in je vluchtcomputer moet programmeren, dan gaat dat niet samen met een goede situational awareness.
Factoren die een juiste ‘situational awareness’ in de weg staan
Bij onvoldoende situational awareness is iemands beeld van wat binnen of buiten het vliegtuig gebeurt niet in overeenstemming met de werkelijkheid. Hij heeft geen goed overzicht, denkt niet voldoende vooruit, is niet waakzaam, de concentratie is laag en hij merkt mogelijk gevaren later dan normaal op. Dat verhoogt de kans op het maken van fouten en het nemen van verkeerde beslissingen. Een onjuiste situational awareness kan ontstaan door stress, vermoeidheid, een slecht werkende radio en een te hoge werkdruk.
© Dirk Corporaal laatste update 5 oktober 2013
